Terug in de Tijd: november 1918

Op 11 november was het 106 jaar geleden dat er een einde kwam aan de Eerste Wereldoorlog. Een oorlog waarin Nederland neutraal was en dus niet meevocht. Maar ook hier waren de gevolgen van de oorlog te merken. In november 1918 verbleven er een paar honderd vluchtelingen uit Noord-Frankrijk in Barneveld.

In het dagboek van Gerritje Moll(Verwijst naar een externe website) lezen we over voedseltekorten en het feit dat men zelfs in Voorthuizen het dreunen van de kanonnen in België kon horen:

1917

Op Zondagavond 28 Oct voelden wij een schok. ´t Was alsof er hard tegen de luiken gebonsd werd. We gingen buiten kijken, doch er was niets te zien, zoodat we reeds dadelijk begrepen dat er een ontploffing op het oorlogsterrein geweest was. Bij stil weer hoort men de laatste weken het dreunen van de kanonschoten. Het stemt zoo droevig, den ganschen dag de verwoestende bommen of granaten te hooren. Zouden de menschen dan nooit tot bezinning komen?

Aan de datum te zien zou dit de Derde Slag om Ieper, ook bekend als de Slag bij Passendale, moeten zijn geweest. Het lijkt bijna niet mogelijk om over die afstand het oorlogsgeweld te kunnen horen. Maar Gerritje schreef op wat ze hoorde. 

Gerritje Moll gaf ook tips om van oude kranten kaarsen te maken, want kaarsen waren op een gegeven moment bijna niet meer te krijgen: een prop krantenpapier onderdompelen in hete was et voilà. Dit zal de reden zijn dat we bij het gemeentearchief maar zeer weinig kranten uit deze oorlogsjaren hebben. Ze schreef ook over de aankomst van vluchtelingen uit België en Frankrijk.

Aan het begin van de oorlog vluchtten zo’n 1 miljoen Belgen naar Nederland. Vooral na de val van Antwerpen in oktober 1914 kwam de stroom goed op gang. Ook de gemeente Barneveld ving vluchtelingen op. Aan het einde van de oorlog kwamen er vooral mensen uit Noord-Frankrijk naar hier. In november 1918 verbleef er in Barneveld nog een heel aantal Franse vluchtelingen uit de regio Arras (Atrecht).

In Barneveld zorgde het Rode Kruis voor de opvang van deze mensen. Marie Hartog woonde in huis Dennebroek aan de Barneveldseweg. Zij was zanglerares en één van de notabelen in Barneveld. Burgemeester baron Van Nagell had haar gevraagd de voedselvoorziening voor de vluchtelingen op zich te nemen. Haar bevindingen schreef zij op in een schriftje dat nu bij het gemeentearchief bewaard wordt(Verwijst naar een externe website):

Mijn herinneringen tijdens de groote oorlog 1914-1918 en speciaal wat ik meemaakte als hoofd van de voedselvoorziening voor Belgische en Fransche vluchtelingen wat een der interessantste tijdperken in de geschiedenis van Barneveld is geweest.

Eenmaal slechts ondervond ik staking van een ploeg aardappel schilsters. Toen zij niet verschenen verzocht ik een andere ploeg die werkzaamheden op zich te nemen en liet voor de stakende dames rijst koken. Dit stond haar niet aan, daar de Belgen dol op potatten zijn, waarop geen schilstaking meer is voor gekomen.

Daar de Belgen 3 jaar in Barneveld zijn gebleven is later toen een Belgische keukenmeid zich bevond bij een nieuw clubje aankomende vluchtelingen, deze Justine Bastiaansche het koken opgedragen. Het was direct merkbaar in het verbruik van vet, dat zeer verminderde, terwijl het uienverbruik toenam, daar o.a. alle sausen op zijn Belgisch met weinig vet maar van gefruitte uien water en meel werden bereid, waarmee de Belgen zooals zij zeiden zeer content waren.

Zoowel ten tijde van de Belgische vluchtelingen als de Franschen hebben de jongelui van het Roode Kruis verbazend veel en goed werk gedaan, zij waren de mannelijke werkbijen, die niets te veel niets te vermoeiend was en op wie elk uur van den dag gerekend kon worden zoo nodig.